Ομιλία  «Το σωματικό βίωμα στους επαγγελματίες χορευτές με κινητική αναπηρία»,στα  πλαίσια της ημερίδας «Κοινωνία Διαφορετικότητα Αναπηρία», Σπάρτη, 14/05/2017.

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί τον βασικό κορμό της ομιλίας με θέμα:  «Το σωματικό βίωμα στους επαγγελματίες χορευτές με κινητική αναπηρία».Η ομιλία έγινε στη Σπάρτη στα  πλαίσια της ημερίδας «Κοινωνία Διαφορετικότητα Αναπηρία» στις 14/05/2017. Αρχικός στόχος ήταν να παρουσιαστούν επιγραμματικά τα αποτελέσματα της έρευνας μου πάνω στο εν λόγω θέμα. Για λόγους οικονομίας χρόνου αυτό δεν επιτεύχθηκε. Η απομαγνητοφώνηση που ακολουθεί έχει κάποιες αλλαγές, ώστε το περιεχόμενο της να γίνει περισσότερο κατανοητό από τον αναγνώστη.

(Ανδρέας Κολίσογλου)ΑΚ :Ναι τελικά υπάρχει και αυτό το είδος(οι επαγγελματίες χορευτές με κινητική αναπηρία), αν και νομικά απαγορεύεται να συνυπάρχει αναπηρία και επαγγελματισμός στον χορό, δηλαδή απαγορεύεται βάσει νόμου η είσοδος σε ανώτερες σχολές χορού στους ανθρώπους με αναπηρία, γιατί είναι ένας ακόμη μη αποδεκτός τύπος σώματος. Δεν είναι μόνο οι άνθρωποι με αναπηρία που βιώνουν αυτή την απαγόρευση. Πριν μερικά χρόνια η Κρατική Σχολή Χορού ζύγιζε τους υποψήφιους σπουδαστές της ή (τώρα) όταν βλέπουν κάτι μη αποδεκτό ή κάτι δυσανάλογο το απορρίπτουν…
Ερώτηση κοινού: Ζύγιζε ;
ΑΚ : Ζύγιζε πόσο κιλά ήταν οι (υποψήφιοι) σπουδαστές της και αν ήταν από ένα όριο και πάνω τους έκοβε (βάσει της αναλογίας ύψος και κιλών)… Ακόμη και σε άτομα με δυσλεξία απαγορεύεται, δηλαδή το Προεδρικό Διάταγμα 372/83, για όσους ασχολούνται με τα νομικά, απαγορεύει την είσοδο σε κάποιες ομάδες ανθρώπων. Στην εργασία προσπάθησα να μελετήσω το σωματικό βίωμα των επαγγελματιών χορευτών με κινητική αναπηρία. Έπρεπε να ορίσω ποιοι είναι οι επαγγελματίες χορευτές με κινητική αναπηρία. Ουσιαστικά δεν υπάρχουν πάρα πολλοί στην Ελλάδα. Ενώ η κινητική αναπηρία πιστεύω ότι αποτελεί  ένα μεγάλο ποσοστό στο γενικό πληθυσμό, οι ενεργοί χορευτές που συμμετέχουν σε επαγγελματικές ομάδες πολύ δύσκολα ξεπερνούν  τους είκοσι. Αναγκάστηκα λοιπόν να ορίσω επαγγελματίες χορευτές με κινητική αναπηρία, αυτούς που συμμετείχαν έστω και σε μία επαγγελματική ομάδα χορού. Αυτό γιατί υπάρχουν και οι ομάδες των διαφόρων συλλόγων οι οποίες δυστυχώς το έργο τους το περιορίζουν μόνο στο (οικείο) κοινό τους, τις οικογένειες τους (τους συγγενείς, στενούς φίλους κ.α.) και θεωρούν ότι το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα είναι κάτι που δεν μπορεί να βγει προς τα έξω. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όταν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, το 1997, ο χορευτής και χορογράφος,  Κωνσταντίνος Μίχος, άρχισε να κάνει σεμινάρια χορού για ανθρώπους με αναπηρία, τον πλησίασαν κάποιοι υψηλά ιστάμενοι στα διοικητικά και δικαιωματικά (περί αναπηρίας) και του λένε: «Καλά όλα αυτά αλλά όχι να τα δείχνουμε και προς τα έξω», δηλαδή η ίδια η αναπηρία δεν αποδέχεται ότι μπορεί να έχει ισάξια παρουσία στην τέχνη του χορού.
ΝΜ(Νατάσα Μποζίνη) : Η να νιώθει χαρά…
ΑΚ: Δεν μας αφορά αυτό, θα το συζητήσω… Δεν είναι θέμα το <<νιώθω χαρά>>. Με τα έργα που κάνω για παράδειγμα θέλω να καυτηριάσω π.χ. την οικονομική κρίση, δεν με νοιάζει η αναπηρία μου, δηλαδή όταν κάνω ένα έργο με θέμα την οικονομική κρίση και ο θεατής λέει «Αχ με τι δύναμη ψυχής τα κατάφερες και το έκανες», «Πόσο δύναμη μας δίνεις» , θεωρώ ότι απέτυχα. Η ουσία δεν είναι να εστιάσεις και να πεις «Αχ το κακόμοιρο το παιδάκι τα καταφέρνει», δεν με νοιάζει καν αυτό το πράγμα. Με νοιάζει αυτό που έλεγε ο Στέλιος Κυμπουρόπουλος πριν (συνομιλητής Ψυχίατρος)  ότι «ο κόσμος δεν αποδέχεται το σώμα του».
Ας μπούμε στην διαδικασία να αναρωτηθούμε, Τι θεωρούμε αποδεκτό σώμα ;  Λέμε «πρέπει να πάρουμε την τάδε βαφή (μαλλιών), πρέπει να πάρουμε την τάδε μάσκαρα, την τάδε κρέμα , να κάνουμε Botox». Όταν ακούω για Botox γελάω γιατί μου λένε: «Στην πάθηση που έχεις πρέπει να κάνεις Botox για να χαλαρώσουν οι μύες», απαντάω ότι δεν θέλω, αποδέχομαι το σώμα μου δεν θέλω να χαλαρώσω και ακούω τους άλλους να λένε «Πρέπει να κάνω Botox, να χαλαρώσει το πρόσωπο μου να φύγουν οι ρυτίδες … Η γυναίκα μου κοροϊδευτικά με παροτρύνει:   «Γράφτες εσύ και θα τις κάνω εγώ» (γέλια από το κοινό).

Δυστυχώς έχουμε μπει στην διαδικασία να υπηρετούμε ένα πρότυπο σώματος το οποίο δεν ξέρουμε τι είναι τελικά. Γιατί αυτό που λέμε διαφορετικό σώμα είναι η ουσία του πράγματος, Δεν υπάρχει το όμοιο σώμα, όλοι είμαστε σώματα και όλοι είμαστε διαφορετικά, άλλος πιο ψηλός άλλος πιο κοντός. Τι θα κάτσουμε να πούμε ; Να λέμε δηλαδή ο καραφλός χορευτής, η κοντή χορεύτρια…Όπως λέει και ένας φίλος μου σκηνοθέτης « Τελικά έχουμε καταντήσει να είμαστε όλοι μειονότητες». Λέω άσχετα νούμερα … 5% γκέι 5% ξανθιές 25% μελαχρινές, 50% υπέρβαροι ,20%  αποστεωμένοι…Η ουσία δεν είναι αυτή, η ουσία είναι να αποδεχτείς το σώμα σου. Το πρόβλημα στους χορευτές με αναπηρία είναι ότι μπαίνουν στην διαδικασία να συγκριθούνε με αυτούς που δεν έχουν κινητική αναπηρία.

ΝΜ: Δηλαδή ;

ΑΚ: Σου λένε εντάξει δεν τα καταφέρνω όπως ένας επαγγελματίας, δηλαδή υπήρχαν στην ερευνά μου πολλοί χορευτές που έλεγαν ότι δεν θεωρούν τον εαυτό τους επαγγελματία χορευτή και το κάνουν για πλάκα (να ασχολούνται με τον χορό). Αν ακούσεις τους επαγγελματίες χορευτές χωρίς αναπηρία θα σου πουν. «Εγώ μπροστά στον Μπαρίσνικοφ είμαι ανάπηρος». Δηλαδή υπάρχει το υποκειμενικό βίωμα, πως βιώνω εγώ το σώμα μου και την τεχνική κατάρτιση που έχει το σώμα μου πάνω στην σκηνή (σε σύγκριση με ένα πρότυπο που έχω στο μυαλό μου).

Βέβαια ένα μεγάλο θέμα που υπάρχει και εμποδίζει τους ανθρώπους με αναπηρία να ασχοληθούν με τον χορό, είναι η προσβασιμότητα και δεν είναι μόνο η προσβασιμότητα για τον χορό… Για παράδειγμα κάνω μια (σχετικά προσβάσιμη) αίθουσα συνεδρίων αλλά θεωρώ ότι οι άνθρωποι με αναπηρία δεν θα μιλήσουν ποτέ (για να χρειαστεί να ανέβουν στην μη προσβάσιμη για αυτούς σκηνή) μόνο θα ακούνε .

ΝΜ:  Θα συμπληρώσω σε αυτό ακριβώς που λέει ο Ανδρέας σε ότι αφορά τις αίθουσες .. Να σας το πω διαφορετικά. Ας υποθέσουμε ότι θέλουμε να κάνουμε μια παράσταση σε ένα θέατρο στην Σπάρτη στην Αθήνα ,οπουδήποτε , ας πούμε στην Αθήνα Το τι γίνεται μπροστά από την σκηνή δεν έχει καμία σχέση με το τι γίνεται στα παρασκήνια. Σας πληροφορώ ότι στα παρασκήνια αν ένας ηθοποιός είναι λίγο πιο ευτραφείς δεν χωράει να καθίσει , όχι να περάσει αμαξίδιο ή αν υπάρχει τουαλέτα(προσβάσιμη). Σε ποια αίθουσα μπορεί; -και να είναι και διαθέσιμη, γιατί δεν έχει να κάνει με το να υπάρχουν δύο στην Αθήνα. Που θα γίνει μια τέτοια παράσταση; Δεν υπάρχει χώρος να μετακινηθεί τίποτα  Ούτε  παραβάν να μπει ένας δεύτερος άνθρωπος σε καμαρίνι. Γιατί κανείς δεν το έχει προβλέψει ;Αφήστε που είναι όλα (τα θέατρα) με σκάλες, που έτσι και αν δεν περπατάς καλά κινδυνεύεις να πέσεις. Άρα καλά λένε λοιπόν οι προθέσεις υπάρχουν, οι ομάδες υπάρχουν, υποθέτω Ανδρέα, ενδιαφέρον υπάρχει, χώρο που βρίσκεται συνήθως ;
ΑΚ: Συνήθως δεν υπάρχουν ούτε οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται. Μπορεί να υπάρχει η εξαίρεση, αλλά η εξαίρεση αποκρύπτει τον κανόνα που είναι ότι «Δεν ασχολούμαι με το χορό γιατί είμαι ανάπηρος», οπότε η αναπηρία αυτόματα μου απαγορεύει να ασχοληθώ με τον χορό. Ο βασικός κανόνας που λέω στα σεμινάρια χορού που κάνω στην Στέγη είναι : Παιδιά αποδεχτείτε την κίνηση σας, δώστε στην κίνηση σας συγκεκριμένο νόημα όχι να πείτε «Αχ δεν μπορώ να κάνω πιρουέτα»…. Ναι ε και ; Εντάξει… Πιρουέτα δεν μπορείς να κάνεις….
ΝΜ :Καλά και οι κλασικοί δεν κάνουν όλοι πιρουέτες (Γέλια)
ΑΚ: (Γέλια) Μπροστά στον Μπαρίσνικοφ όλοι οι κλασικοί (χορευτές) είναι ανάπηροι.(γέλια)
ΝΜ:  Άλλη πρόταση ποια είναι ; Που καταλήγεις μετά από τόσα χρόνια που ασχολείσαι.;
ΑΚ: Βασικά υπάρχει ένα πρόβλημα, ότι δεν υπάρχει πρόσβαση στην εκπαίδευση. Δεν λέω στις επαγγελματικές σχολές χορού, που αυτό είναι δεδομένο και νομοθετημένο. Λέω ότι και οι ερασιτεχνικές σχολές χορού δεν είναι συνειδητοποιημένες στο να δέχονται ανθρώπους με αναπηρία, δηλαδή τα προβλήματα προσβασιμότητας είναι εκεί.. Θεωρούν ότι όταν είσαι ανάπηρος πρέπει να κάνεις σε ειδική ομάδα χορό. Δηλαδή όταν ξεκίνησα να κάνω χορό μπήκα σε ομάδες που ήταν άνθρωποι με αναπηρία… Ναι … αλλά αν μείνεις σε αυτό , ουσιαστικά θα λες «Είμαι άτομο με αναπηρία και πρέπει να μου επιχορηγήσετε την προσπάθεια που κάνω.. για αυτό…. και για αυτό… για να δείξω στην κοινωνία…» Ναι!!! Πολλοί χορογράφοι ασχολήθηκαν με ανθρώπους με αναπηρία την δεκαετία του 2000 γιατί επιχορηγούνταν αυτή προσπάθεια από το υπουργείο Πολιτισμού. Σου λέγανε θα δείξω κάτι διαφορετικό …θα το επιχορηγήσουν …Από εκεί και πέρα όμως τι κάνω; Πρέπει να δεχτείς σαν άτομο με αναπηρία ότι θα κάνω χορό σε ερασιτεχνική σχολή χορού ή θα κάνω θέατρο σε ερασιτεχνική ή επαγγελματική σχολή, αν με αφήσουν να μπω, γιατί τώρα υποτίθεται ότι εξαλείφτηκε από την θεατρική παιδεία ο όρος αρτιμέλεια για την εισαγωγή σε ανώτερες σχολές θεάτρου, με πολλά εισαγωγικά βέβαια…(αφού συνεχίζουν να υπάρχουν ακόμη αντιφατικές διατάξεις). Δεν είναι της ώρας να τα πούμε… Ουσιαστικά πρέπει να πεις ότι τα κοινωνικά αγαθά ανήκουν όλους, δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη ομάδα που αυτοχρίζεται ως η μόνη ικανή να ασχοληθεί με τον χορό. Όλοι μπορούμε να ασχοληθούμε με το χορό. Αυτό πρέπει να διεκδικήσουν οι άνθρωποι με αναπηρία αλλά και οι άνθρωποι χωρίς αναπηρία… Να μπουν στην διαδικασία να κάνουν χορό.
Αυτό που παρατήρησα στην εργασία μου ως «φόβο της έκθεσης» (και αυτόν τον φόβο πρέπει να καταπολεμήσουμε) τον έχουν όλοι οι άνθρωποι. Ποιος από δω θα έρθει έτσι στο άσχετο να μιλήσει; Αρχίζουμε όλοι να τρέμουμε σε αυτό το ενδεχόμενο,  θα αναρωτιόμαστε: θα κολλήσω; θα τα πάω καλά; Να έχω σημειώσεις μαζί μου; Σίγουρα όλοι έχουμε άγχος όταν εκτιθέμεθα. Το θέμα είναι να νιώθουμε ότι αυτό που έχουμε να δείξουμε, έχει να πει κάτι.

Ακολουθεί η περίληψη της έρευνας σε αρχείο κειμένου και το βίντεο της ομιλίας.

Περίληψη έρευνας για το σωματικό βίωμα των χορευτών με κινητική αναπηρία