Μια πολυσυζητημένη παράσταση για το 2016, τους Όρνιθες του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου, είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε από τις πρόβες μέχρι και το τέλος (;;;).

Κάπου στην Πειραιώς… Τα φώτα σβήνουν και μια ακόμη πρόβα- «πέρασμα» της παράστασης αρχίζει. Στην Αριστοφανική κωμωδία, είσαι προετοιμασμένος να ακούσεις ατάκες που θα σε κάνουν να γελάσεις και θα περιέχουν ακατάσχετο υβρεολόγιο. Ο αρχικός διάλογος υπαρξιακού χαρακτήρα ανάμεσα στους δύο κεντρικούς ήρωες του έργου, τον Πεισθέταιρο και τον Ευελπίδη, «φλερτάρει» όμως με δάκρυα συγκίνησης. Δεν ήταν λίγες οι στιγμές που η συγκεκριμένη παράσταση προκαλούσε τον θεατή να δακρύσει, δείχνοντας έτσι με τον πιο γλαφυρό τρόπο ότι η σκηνοθετική ματιά μπορεί να οδηγήσει τον θεατή σε άλλους δρόμους από αυτούς που είναι συνηθισμένος να βλέπει.

Στη συγκεκριμένη παράσταση είδαμε μορφές που ξεφεύγουν από μια συνηθισμένη προσέγγιση του έργου. Για αρχηγό των πουλιών, τον ονομαζόμενο  Έποπα τον τσαλαπετεινό, θα περίμενε κανείς  μια επιβλητική παρουσία, λόγω της επιλογής του Χρήστου Λούλη στο συγκεκριμένο ρόλο. Σε αντίθεση με τις προσδοκίες πολλών αντικρίσαμε έναν μαυροφορεμένο και καμπουριασμένο Έποπα με χαρακτηριστικά και από τα δύο φύλα. Σε μια παράσταση για πουλιά θα προσδοκούσε κανείς να αντικρίσει κοστούμια με αμέτρητα φτερά, μόνο που αυτά αποτελέσαν την εξαίρεση στον άφτερο κανόνα. Για Αηδόνα κάποιοι φαντάστηκαν την καταξιωμένη τραγουδίστρια Νατάσα Μποφίλιου, αλλά το «κρυφό» χαρτί του Νίκου Καραθάνου, η Βασιλική Δρίβα, η δημοτική υπάλληλος του Κιλελέρ με ύψος 1:10, έκανε την διαφορά, ματαιώνοντας κάποιες αρχικές προβλέψεις. Η διάσημη τραγουδίστρια, προς απογοήτευση αρκετών, είχε απλά μια αξιοπρόσεκτη διακριτική παρουσία στον χορό, στα φωνητικά της παράστασης και στα τραγούδια δύο σκηνών (θεάς Ίριδας και Προμηθέα), με κάποιους θεατές να αναρωτιούνται αν απουσιάζει ή όχι, από αυτήν. Για τον ρόλο της θεάς Αφροδίτης πολλοί θα θεωρούσαν επιθυμητή μια επιλογή που θα πλησίαζε το αποστεωμένο πρότυπο ομορφιάς της σημερινής εποχής, ενώ για Δία δεν φάνηκε εύκολο για το κοινό να φανταστεί ως φυσιολογική την επιλογή του αθλητή Γιάννη Σεβδικαλή, λόγω των προσθετών μελών του στα κάτω άκρα, ως σαν να μην υπήρχε στην αρχαιότητα αποδεχτή θεϊκή μορφή με αναπηρία που κατοικούσε  στον Όλυμπο. Τέλος η εφηβική και γεμάτη αθωότητα μορφή της θεάς Αθηνάς, που εμφανίστηκε μόνο στις παραστάσεις της Στέγης ήταν το «κερασάκι» στην «τούρτα» της σωματικής αντισυμβατικότητας.

Για κάποιους, οι παραπάνω επιλογές του Νίκου Καραθάνου είχαν σκοπό να εξυμνήσουν τον λόγο περί αποδοχής της διαφορετικότητας, αλλά αν υποστηρίξουμε αυτή την άποψη θεωρούμε ότι θα στρεβλώσουμε την πραγματικότητα όπως την βιώνει και ο ίδιος ο σκηνοθέτης.  Στην ζωή το «διαφορετικό» σώμα να είναι ο κανόνας και όχι το σώμα που καθιερώθηκε ως «ιδανικό» στον χώρο του θεάματος και αποτελεί μία σχεδόν άπιαστη εξαίρεση. Αυτό το γνωρίζει πολύ καλά ο Νίκος Καραθάνος, που προσπάθησε να κρατήσει τις σωματικές ισορροπίες στις επιλογές των ηθοποιών της παράστασης. Ο θεατής όμως βρέθηκε πολλές φορές αντιμέτωπος με εικόνες σωμάτων που δεν έχει συνηθίσει στις παραστατικές τέχνες. Υπό αυτό το πρίσμα είναι εύκολο να κατανοήσουμε την «άξια λόγου» αντίδραση του κοινού στην εμφάνιση της μη αποστεωμένης θεάς Αφροδίτης που προκάλεσε ειρωνικά γέλια ή επικριτικές  εκφράσεις. Επιπλέον σε μια από τις πρώτες αρνητικές κριτικές για την παράσταση έγινε αναφορά στον σωματότυπο του σκηνοθέτη, ο οποίος προφανώς δεν έχει τις μυϊκές γραμμώσεις που επιβάλλουν οι «προδιαγραφές» γύρω από το αποδεκτό ανδρικό σώμα, αλλά επέλεξε να εμφανιστεί ημίγυμνος επί σκηνής, πλάι σε άλλα μέλη του θιάσου που τις πληρούν.

Η συγκεκριμένη παράσταση κατηγορήθηκε ότι απέφυγε να θίξει ζητήματα που αφορούν την πολιτική και τον τρόπο άσκησης της, σε αντίθεση με το πρωτότυπο κείμενο του Αριστοφάνη. Δεν έλειψαν όμως οι συγκρούσεις, στο όνομα της κατάκτησης της εξουσίας, από την  παράσταση του Ν. Καραθάνου. Η σκηνή με τα πουλιά που πήραν την εξουσία στα χέρια τους  και αναζητούσαν μανιωδώς τον δυνάστη τους (Φιλοκράτη) για να τον αφανίσουν, είναι μια από αυτές. Η μάχη της θεάς Ίριδας με τον Πεισθέταιρο, που απογυμνωμένοι και εξαντλημένοι, αγωνίζονται για το ποιος θα επικρατήσει, αφού ο δεύτερος αμφισβητεί το κύρος και την δύναμη της πρώτης, αποτελεί μια ακόμη συγκλονιστική στιγμή του έργου, η οποία κορυφώθηκε στο τραγούδι του Προμηθέα, το οποίο αναφερόταν στην μοναξιά του ανθρώπου, με φόντο την θεά Ίριδα ηττημένη και ταπεινωμένη να αποχωρεί νωχελικά. Ο Προμηθέας με πόνο ψυχής παραδέχεται ότι τα δεινά που έχει υποστεί από τον Δία τον έχουν αλλοιώσει ως προσωπικότητα, γιατί αναζητά πλέον ευκαιρία να τον εκδικηθεί και να τον καταστρέψει. Αυτά αρκούν για να αναρωτηθούμε, στα πλαίσια μιας κωμωδίας, αν την βία την γεννά η κατάχρηση εξουσίας  ή η φύση του ανθρώπου.

Το απότομο για πολλούς τέλος του έργου, με την απλή συνοπτική φράση «και τελικά τα βρήκανε», θα μπορούσε να εικάσει κανείς ότι αποτελεί τον απόλυτο αντικατοπτρισμό της σημερινής πολιτικής κατάστασης στην Ελλάδα, που το «όχι» του δημοψηφίσματος, μετατράπηκε με συνοπτικές διαδικασίες, εν μία νυκτί, σε ένα «ναι σε όλα», από την νεοσύστατη κυβέρνηση που υποτίθεται ότι θα ερχόταν να συγκρουστεί με το παλιό σαθρό πολιτικό κατεστημένο.

Ο σκηνοθέτης δεν επέλεξε την πεπατημένη, ώστε να εμφανίσει τον Πεισθέταιρο μόνο σαν απατεώνα. Τον εμφάνισε και σαν ένα γνήσιο ονειροπόλο που χρειάζεται μια απάτη για να πραγματοποιήσει τα όνειρα του. Επιπλέον το έργο δεν αναλώθηκε στην συνηθισμένη παρουσίαση των καιροσκόπων που ήθελαν να επισκεφτούν και να εδραιωθούν στην νέα πολιτεία (Νεφελοκοκκυγία) αλλά αρκέστηκε σε μια απλή αναφορά σε αυτούς.  Αυτό πιθανότητα έγινε για να μην επικεντρωθεί η παράσταση στην ροπή του ανθρώπου προς  την απάτη, αλλά στην ροπή του ανθρώπου προς την αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής.

Το φινάλε της φωτισμένης μπάλας και η προσπάθεια να αγγίξουν το φως της όλοι οι ηθοποιοί και θεατές, συμβολικά θα μπορούσε να παραπέμπει στην διαδικασία αυτοπραγμάτωσης του ανθρώπου, οπού ο καθένας δίνει καθημερινό αγώνα για να συνειδητοποιήσει και να εξελίξει τον εαυτό του, ενώ αγωνιά παράλληλα να συνειδητοποιήσει και να επηρεάσει θετικά τους άλλους, με στόχο να επιτύχει αρμονική συνύπαρξη με όλους, βιώνοντας ένα αίσθημα πληρότητας και ευτυχίας.