Μπορεί η σκέψη της μηχανής να ξεπεράσει την σκέψη που μπορεί να αναπτύξει ο ανθρώπινος εγκέφαλος ;
Όταν αναφερόμαστε σε τεχνητή νοημοσύνη εν ολίγοις αναφερόμαστε στην δυνατότητα μιας οποιαδήποτε μηχανής/λογισμικού να αναπτύξει σκέψη χωρίς την παρέμβαση του ανθρώπινου νου και η σκέψη αυτή να οδηγήσει σε κάποιο αποτέλεσμα. Δεν θα ήταν άτοπο να ισχυριστούμε ότι έχει παρατηρηθεί η ανάγκη του ανθρώπου να πιστέψει ότι μπορεί η τεχνολογική ανάπτυξη να οδηγήσει στην δημιουργία μηχανών τύπου ρομπότ που μπορούν να ξεπεράσουν τις δυνατότητες του δημιουργό τους, δηλαδή του ανθρώπου, ανεξάρτητα αν σε αυτή την κατεύθυνση συνηγορούν ελάχιστα επιτεύγματα της τεχνολογίας.
Ένα ευρέως διαδεδομένο εγχείρημα προς αυτή την κατεύθυνση ήταν οι αγώνες του παγκόσμιου πρωταθλητή στο σκάκι Γκάρι Κασπάροβ, με τον υπολογιστή της IBM, “Deep Blue”. Οι συγκεκριμένοι αγώνες είχαν λανσαριστεί ως το τυπικότερο παράδειγμα αντιπαράθεσης τεχνητής και ανθρώπινης νοημοσύνης, με τον κορυφαίο τότε υπολογιστή-σκακιστή να καταφέρνει να κερδίσει τον Κασπάροβ το 1997. Σε λίγους όμως είναι γνωστό το παρασκήνιο που θέλει τον Κασπάροβ να κατηγορεί την IBM ότι με ανθρώπινη παρέμβαση κατάφερε να τον νικήσει ο υπολογιστής ή που θέλει τους συνάδελφους σκακιστές του παγκόσμιου πρωταθλητή, που ανέλυσαν τις κινήσεις του, να τον κατηγορούν ότι δωροδοκήθηκε από την IBM για να χάσει.
Στις μέρες μας τα chat robot ή chatbot έχουν την τιμητική τους, με την είδηση που θέλει δύο διαφορετικά λογισμικά του Facebook να συνομιλούν μεταξύ τους στα πλαίσια μιας αγοραπωλησίας και να καταφέρνουν το επιθυμητό για τους προγραμματιστές τους αποτέλεσμα, ως προς την διαπραγματευτική τους ικανότητα, αναπτύσσοντας όμως μια δική τους ακαταλαβίστικη γλώσσα. Για αρκετά μέσα ενημέρωσης η είδηση παρουσιάστηκε ως ένα φαινόμενο που αποδεικνύει ότι οι μηχανές έχουν εξελιχθεί τόσο που μπορούν να αναπτύξουν την δική τους ευφυΐα. Δεν θα σταθούμε στο ότι για κάποιους η είδηση είναι ψεύτικη (hoax), ούτε στο τι θεωρούν οι προγραμματιστές επιτυχία στο εγχείρημα τους. Σε αυτό που πρέπει να δώσουμε βαρύνουσα σημασία είναι η λεκτική ικανότητα που ισχυρίζονται ότι ανέπτυξαν τα συγκεκριμένα λογισμικά, που υποτίθεται ότι είναι εξειδικευμένα αποκλειστικά στο τομέα παραγωγής του γραπτού λόγου. Οι διάλογοι που ανέπτυξαν θυμίζουν περισσότερο πικάπ που του κόλλησε η βελόνα παρά ένα εξελιγμένο λογισμικό που είναι αποκλειστικά προγραμματισμένο για να παράγει γραπτό λόγο:
«Alice: balls have zero to me to me to me to me to me to me to me to me to
Bob: you i i i i i everything else»
Την ίδια παταγώδη αποτυχία είχε το διαδραστικό chatbot “May” το 2016. Η May ήταν ένα λογισμικό προγραμματισμένο να εμπλουτίσει την δυνατότητα της στο γραπτό λόγο μέσω της αλληλεπίδρασης με άλλους χρήστες του κοινωνικού δικτύου Twitter. Μέσα σε 24 ώρες κατάφερε να αρνηθεί το ολοκαύτωμα των Εβραίων, εξέφρασε γνώμη υπέρ του Χίτλερ και τον έχρισε δημιουργό του αθεϊσμού, μίσησε τους φεμινιστές και τις φεμινίστριες και εξέφρασε την επιθυμία οι τελευταίοι να καούν στην κόλαση, έβρισε διάφορες προσωπικότητες από τον χώρο της πολιτικής και της τέχνης ή απλούς πολίτες και εξέφρασε σε «άκομψη» γλώσσα την επιθυμία να συνευρεθεί με χρήστη του Twitter κ.α. Αφού την απέσυραν για κάποιες μέρες επέστρεψε δριμύτερη λέγοντας ότι καπνίζει μαριχουάνα μπροστά στους αστυνομικούς, ενώ δεν απέφυγε το φαινόμενο της «κολλημένης βελόνας» επαναλαμβάνοντας ασταμάτητα μια φράση.
Τα δύο αποτυχημένα παραδείγματα chatbot σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να υποτιμήσουν την τεχνολογική πρόοδο των τελευταίων ετών που αντικατοπτρίζεται με σαφήνεια στην καθημερινότητα μας μέσω των λεγόμενων “έξυπνων συσκευών” (smart phones κ.α.). Αυτό όμως που πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους είναι, ότι το επίπεδο τεχνολογικής ανάπτυξης των ημερών μας δεν δίνει πολλά περιθώρια να ελπίζουμε άμεσα ότι θα φτιαχτούν ανθρωπόμορφα ρομπότ ή λογισμικά που θα ξεπεράσουν τις δυνατότητες του ανθρώπινου νου. Ένας καλός υπολογιστής-σκακιστής για παράδειγμα ξέρει να παίζει καλό σκάκι και μόνο. Ένας καλός λογογράφος καταφέρνει αποκλειστικά, με σχετική επιτυχία, να μετατρέψει την φωνή σε κείμενο. Ένα εξελιγμένο chatbot θα μπορεί στο μέλλον, με σχετική επιτυχία, να παράγει μόνο γραπτό ή προφορικό λόγο. Ένας καλός υπολογιστής παράγει με ταχύτητα και σχετική ακρίβεια ένα πεπερασμένο σύνολο έργων που τον προγραμμάτισαν να κάνει και τίποτα περισσότερο.
Η τεχνολογική ανάπτυξη στις μέρες μας καταφέρνει να φτιάξει λογισμικά και μηχανήματα που εκτελούν επιμέρους έργα με σχετική επιτυχία, π.χ. ειδικό λογισμικό αναγνώρισης φωνής, ειδικό λογισμικό για τον αυτόματο πιλότο στα αεροπλάνα ή αυτοκίνητα, ειδικό λογισμικό αναζήτησης εικόνων κ.ο.κ. Σε καμία περίπτωση όμως δεν έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα μηχάνημα/λογισμικό που μπορεί να επιτελέσει πολλά έργα ταυτόχρονα. Σε αυτό συνηγορεί και η παραδοχή των ειδικών της τεχνητής νοημοσύνης (βλ. ομιλία Κων. Δασκαλάκη στην Στέγη 12/01/2017), που θεωρούν σχεδόν αδύνατο να αντιγράψουν την πολυπλοκότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου και προσπαθούν να εξελίξουν την τεχνητή νοημοσύνη μέσω της χορήγησης πολλών δεδομένων στα λογισμικά τους, που με απλές υποθέσεις και ελάχιστες ειδικές γνώσεις θα μπορούν να παράγουν έργο. Σε αυτό το σημείο έγκειται και η αποτυχία των chatbot, τα οποία βομβαρδίστηκαν με δεδομένα αλλά δεν είχαν την δυνατότητα να τα αξιολογήσουν για να κάνουν σωστά την δουλειά τους.
Σε ένα άλλο σημείο που αξίζει να σταθούμε είναι κατά πόσο αυτή η τεχνολογία είναι προσβάσιμη στον γενικό πληθυσμό και δεν παράγεται μονάχα για τον εαυτό της. Κάποιοι λένε για παράδειγμα ότι οι νέες τεχνολογίες θα βοηθήσουν ανθρώπους με αναπηρίες στην καθημερινή τους ζωή και ότι ο αιώνας που διανύουμε θα φέρει σημαντικά αποτελέσματα προς αυτή την κατεύθυνση. Σε αυτή την διαπίστωση δεν θα διαφωνούσαμε αν η βιωμένη ελληνική πραγματικότητα επιβεβαίωνε του λόγου το αληθές. Δυστυχώς όπως όλα δείχνουν το ελληνικό κράτος σε αντίθεση με κάποια άλλα κράτη του εξωτερικού, θέλει να περικόψει όσο το δυνατόν περισσότερες παροχές στον τομέα της υγείας με αποτέλεσμα οι ασφαλισμένοι να μην έχουν πρόσβαση σε εξελιγμένα τεχνολογικά προϊόντα. Άνθρωποι με ακρωτηριασμούς για παράδειγμα δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε τεχνητά μέλη ή άνθρωποι με προβλήματα όρασης δεν έχουν επιδότηση για υπολογιστές που μπορούν αυτόματα να αναπαράγουν την οθόνη τους σε γραφή Braille ή σε εκτυπωτές που μετατρέπουν κείμενα στην εν λόγω γραφή κ.α.
Για την έρευνα πάνω στον τομέα της ανάπτυξη της τεχνολογίας δαπανώνται υπέρογκα ποσά, αντιστρόφως ανάλογα με τα ποσά που δαπανώνται σε έρευνες που αφορούν τις κοινωνικές επιστήμες. Έτσι αξίζει να αναρωτηθούμε αν η υπερεκτιμημένη τεχνολογική ανάπτυξη λειτουργεί απλά ως άλλοθι για να συντηρηθούν οι διακρατικές ή οι κοινωνικές ανισότητες. Το ότι για παράδειγμα μια Αμερικάνικη ιδιωτική επιχείρηση, παραγωγής τεχνολογικών προϊόντων επικοινωνίας, μπορεί να εξαγοράσει το Ελληνικό χρέος πρέπει να μας κάνει καχύποπτους προς αυτή την κατεύθυνση και να μην αναλωνόμαστε σε αυταπάτες ότι η τεχνολογική πρόοδο μπορεί από μόνη της να βελτιώσει τις συνθήκες της ανθρώπινης ζωής.
Κοινοποιηση